24 maja br. w siedzibie Sądu Najwyższego odbyła się konferencja naukowa pt. „Zadośćuczynienie na rzecz poszkodowanego w wypadku komunikacyjnym i na rzecz osób najbliższych”. Organizatorem konferencji był Sąd Najwyższy przy współudziale Polskiej Izby Ubezpieczeń. Konferencja była adresowana przede wszystkim do sędziów, ale także do przedstawicieli innych zawodów prawniczych oraz środowiska ubezpieczeniowego.
Celem konferencji była wymiana poglądów na temat problematyki zadośćuczynienia za krzywdę, spowodowaną wypadkiem komunikacyjnym oraz zakresu roszczeń przysługujących osobom najbliższym poszkodowanych w takich wypadkach. W konferencji udział wzięło ponad 100 osób, w tym m.in. sędziów, przedstawicieli Krajowej Rady Radców Prawnych, Krajowej Rady Sądownictwa, Naczelnej Rady Adwokackiej, UOKiK, UFG, PBUK a także branży ubezpieczeniowej. Konferencja składała się z dwóch sesji tematycznych:

1. Konkurencyjność podstaw prawnych zadośćuczynienia za krzywdę wywołaną śmiercią osoby najbliższej de lege lata i de lege ferenda.
2. Zadośćuczynienie za krzywdę wywołaną ciężkim kalectwem osoby najbliższej de lege lata i de lege ferenda.

Prelegenci:

•    dr Maciej Jakub Zieliński – przedstawiciel Sądu Najwyższego, Biuro Studiów i Analiz,
•    dr Józef Zych – Sędzia Trybunału Stanu, Marszałek Sejmu II kadencji,
•    Andrzej Maciążek – Wiceprezes Zarządu Polskiej Izby Ubezpieczeń (wystąpienie obejrzeć można w serwisie YouTube),
•    dr hab. Jakub Pokrzywniak – Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu,
•    prof. dr hab. Ewa Bagińska – Kierownik Katedry Prawa Cywilnego UG.

W dyskusjach panelowych wzięli udział:
•    Maciej Plaskacz – Sędzia SR w Grudziądzu,
•    Małgorzata Stanek – Sędzia SA w Łodzi,
•    prof. dr hab. Andrzej Śmieja – Wyższa Szkoła Bankowa we Wrocławiu ,
•    dr hab. Monika Wałachowska – Wydział Prawa i Administracji Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu,
•    dr Jacek Sadomski – Sędzia SA w Warszawie.

Konferencję otworzył Wiesław Błuś, Prezes Sądu Najwyższego, a następnie oddał głos dr. Maciejowi Zielińskiemu, który poruszył problem konkurencyjności roszczeń o zadośćuczynienie w związku ze śmiercią osoby najbliższej de lege lata i de lege ferenda. W dalszej części dr Józef Zych omówił problematykę zadośćuczynienia w świetle doktryny, orzecznictwa sądowego i praktyki ubezpieczeniowej. Z kolei wiceprezes PIU Andrzej Maciążek przedstawił ekonomiczne aspekty związane z wypłatą zadośćuczynienia przez zakłady ubezpieczeń. Przedstawił m.in. rozwiązania przyjęte w innych jurysdykcjach unijnych w odniesieniu do wysokości zadośćuczynień oraz kręgu uprawnionych. Wskazał, że optymalnym rozwiązaniem byłaby regulacja prawna:

• zapewniająca przewidywalność wysokości zadośćuczynień,
• eliminująca możliwość zgłaszania nowych roszczeń opartych na “nowych” sposobach wykładni przepisów prawa,
• ograniczająca ustawowo krąg roszczących, poprzez określenie zamkniętego zbioru desygnatów pojęcia najbliższy członek rodziny.

Prezes A. Maciążek podkreślił, że takie rozwiązanie jest z powodzeniem od wielu lat stosowane w takich jurysdykcjach, jak Belgia, Dania, Finlandia, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Norwegia, Portugalia, Słowacja czy Wielka Brytania. Podczas dyskusji uczestnicy wskazali, że sądy przy rozpatrywaniu spraw nie dysponują odpowiednimi narzędziami do oszacowania rozmiaru krzywdy, co z kolei wskazuje na konieczność uregulowania niektórych kwestii dotyczących zadośćuczynienia przez ustawodawcę.

Przedmiotem dyskusji było także pojęcie dobra osobistego. W niektórych wypowiedziach zakwestionowana została poprawność traktowania więzi rodzinnej jako dobro osobiste. W drugiej części konferencji głos zabrał dr hab. Jakub Pokrzywniak (Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu), który zaprezentował temat dotyczący odkrywania przez orzecznictwo nowych dóbr osobistych (w kontekście art. 448 k.c.). Przedmiotem wypowiedzi prof. dr hab. Ewy Bagińskiej była dopuszczalność w świetle kodeksu cywilnego dochodzenia przez osoby bliskie zadośćuczynienia w związku z doznaniem poważnej szkody na osobie przez bezpośrednio poszkodowanego w świetle kodeksu cywilnego. Drugą sesję uświetnił panel dyskusyjny oraz ożywiona dyskusja prelegentów z uczestnikami konferencji, podczas której odnoszono się do kwestii rozszerzenia odpowiedzialności odszkodowawczej względem osób najbliższych poszkodowanemu, opartej na koncepcji naruszenia ich dóbr osobistych. W przeważającej części obecni na konferencji przedstawiciele doktryny uznali, że wymagałoby to uregulowania w ustawie. Większość uczestników konferencji odniosła się również ze zrozumieniem do problemów ubezpieczycieli dotyczących istotnej z punktu widzenia oceny ryzyka nieprzewidywalności w odniesieniu do wysokości świadczeń i zakresu zgłaszanych roszczeń.

Prezentacja dr. Macieja Jakuba Zielińskiego – przedstawiciela Sądu Najwyższego, Biuro Studiów i Analiz
Prezentacja Andrzeja Maciążka, wiceprezesa zarządu PIU
Prezentacja dr. hab. Jakuba Pokrzywniaka, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu