Minister Cyfryzacji pracuje nad stworzeniem nowego systemu informatycznego określanego jako Centralna Informacja Emerytalna (CIE), z której korzystać będą klienci posiadający produkty emerytalne, w tym oferowane w formie umowy ubezpieczenia na życie. Dane do CIE zostaną dostarczone m.in. przez zakłady ubezpieczeń na życie oferujące takie produkty. Oto nasze uwagi do projektu.

Projekt ustawy dotyczący CIE opublikowano na stronie Rządowego Centrum Legislacji w maju br. Polska Izba Ubezpieczeń wzięła udział w konsultacjach publicznych dotyczących tego projektu przeprowadzonych przez Ministra Cyfryzacji.

Projekt ustawy o Centralnej Informacji Emerytalnej – od kiedy nowa baza produktów?

Projektowana ustawa ma wejść w życie 14 dni od ogłoszenia, z tym, że zgodnie z art. 40 projektu, szczegółowe terminy wykonania działań koniecznych do uruchomienia CIE określi w komunikatach minister właściwy do spraw informatyzacji. CIE ma zacząć funkcjonować w ciągu 2 lat od wejścia w życie ustawy.

Centralna informacja Emerytalna – Jakie informacje będę dostępne dla klienta?

Centralna Informacja Emerytalna ma służyć gromadzeniu i udostępnianiu informacji emerytalnych ubezpieczonym. Będzie zawierała informacje o środkach zgromadzonych w trzech filarach zabezpieczenia społecznego:

• filar publiczny – ZUS i KRUS,
• prywatny filar pracowniczy (współtworzony lub tworzony przez pracodawców) – PPK i PPE,
• prywatny filar indywidualny – IKE, IKZE oraz OFE.

Operatorem CIE będzie Polski Fundusz Rozwoju S.A. W jego utworzenie zaangażowane będzie również się KPRM – poprzez integrację systemu CIE z serwisem internetowym gov.pl oraz Węzłem Krajowym Identyfikacji Elektronicznej. Z kolei ZUS i KRUS udostępnią informacje o kontach i subkontach ubezpieczonych w tych instytucjach. Instytucje finansowe i ubezpieczeniowe oraz agencje transferowe będą cyklicznie zasilać CIE danymi dotyczącymi produktów emerytalnych.

Centralna informacja Emerytalna – Informacje dotyczące przyszłego świadczenia

Centralna Informacja Emerytalna będzie źródłem informacji poglądowych o stanie kont emerytalnych i wysokości przyszłego świadczenia. Pozwoli otrzymać informacje o stanie kont w wersji elektronicznej w jednym miejscu oraz da możliwość aktualizacji danych osobowych klienta przy pomocy rejestrów publicznych.

Minister Cyfryzacji proponuje, by CIE wyposażyć w szeroki zakres danych ubezpieczonych i posiadaczy produktów emerytalnych:

• dane identyfikacyjne: nazwisko i imię (imiona); data urodzenia; płeć; numer PESEL; obywatelstwo lub status bezpaństwowca,
• dane dokumentów tożsamości: seria, numer i data ważności ostatnio wydanego dowodu osobistego obywatela polskiego; seria, numer i data ważności ostatniego wydanego paszportu obywatela polskiego; seria, numer i data ważności ważnego dokumentu podróży cudzoziemca lub innego ważnego dokumentu potwierdzającego tożsamość i obywatelstwo,
• dane kontaktowe: adres do doręczeń elektronicznych w rozumieniu art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 18 listopada 2020 r. o doręczeniach elektronicznych, jeżeli posiada; adres korespondencyjny, adres poczty elektronicznej lub numer telefonu kontaktowego, jeżeli został przekazany przez zainteresowanego; seria, numer i data ważności innego (tj. nie ważnego już) dowodu osobistego lub paszportu obywatela polskiego, który PFR otrzymał od podmiotów obowiązanych,
• data zgonu albo znalezienia zwłok.

Podobne rozwiązania funkcjonują już w innych krajach

Rozwiązania podobne do projektowanej Centralnej Informacji Emerytalnej zostały utworzone lub są aktualnie tworzone w państwach wysoko rozwiniętych, w których system emerytalny, podobnie jak w Polsce, obejmuje zarówno filar publiczny jak i filary kapitałowe (oszczędnościowe). Jedną tzw. tablicę emerytalną (ang. pension dashboard) utworzono już m.in. w Danii (1999 r.), Szwecji (2007 r.), Australii (2012 r.) i Holandii (2008 r.). Plany utworzenia takich systemów informacji emerytalnej wdraża się np. w Wielkiej Brytanii. Minister Cyfryzacji podkreśla w projekcie, że udostępnienie kompletnej i wiarygodnej informacji postrzega się jako kluczowy element budowania świadomości znaczenia oszczędzania na okres po zakończeniu kariery zawodowej oraz zwiększenie przejrzystości rynku produktów emerytalnych.

Centralna informacja Emerytalna – Co oznacza dla zakładów ubezpieczeń?

Projektowana ustawa wpłynie na zakłady ubezpieczeń na życie prowadzące IKE, IKZE oraz PPE. Centralna Informacja Emerytalna obejmie również informacje dotyczące rachunków PPK, ale będą one pobierane przez PFR bezpośrednio z Ewidencji PPK, w związku z czym w tym zakresie wpływ na zakłady ubezpieczeń na życie prowadzące PPK będzie mniejszy.

Zakłady ubezpieczeń obowiązane do podłączenia do CIE będą musiały ponieść koszty dostosowania swoich systemów informatycznych do systemu CIE. Pozytywnie ocenić należy jednak długi, dwuletni czas na dostosowanie systemów zakładów do systemu CIE. Należy przy tym podkreślić, że obecny projekt zakłada finansowanie utworzenia i utrzymanie CIE z budżetu państwa, a nie wpłat instytucji obowiązanych, w tym zakładów ubezpieczeń.

Czy tak duży zakres danych w CIE jest na pewno potrzebny?

Zakres informacji, jakie mają przekazywać instytucje finansowe do CIE, znacznie wykracza poza podstawowy cel jej funkcjonowania, w związku z czym zdaniem Polskiej Izby Ubezpieczeń warto rozważyć ograniczenie zakresu przekazywanych informacji jedynie do informacji o wartości środków zgromadzonych na rachunku danego produktu emerytalnego. Podejście takie pozwoli na uspójnienie danych o stanie rachunków w produktach emerytalnych, otrzymywanych przez oszczędzających z poszczególnych instytucji, w których posiadają takie rachunki.

Ponadto proponowany zakres informacji, które mają być przekazywane do CIE powinien być zweryfikowany pod względem wymagań RODO, jak również tego, czy instytucje obowiązane do przekazania takich danych są uprawnione do ich przekazania, w szczególności w kontekście tajemnicy ubezpieczeniowej czy tajemnicy bankowej. W konsekwencji analizie i zmianom powinny podlegać poszczególne przepisy, m.in. ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej, na podstawie których działają instytucje zobowiązane do przekazywania danych do CIE, w szczególności w zakresie tajemnic zawodowych.

Ubezpieczyciele już przekazują klientom wiele informacji o posiadanych przez nich produktach emerytalnych

Obecnie każda instytucja finansowa realizuje na rzecz oszczędzających obowiązki informacyjne. Różnią się one oczywiście terminami oraz zakresem prezentowanych danych w zależności od produktów i daty  daty zawarcia umowy. Tymczasem do CIE przekazywane byłby dane na określony dzień w jednolitym formacie niezależnie od instytucji finansowej. To może w konsekwencji powodować nawet wprowadzenie oszczędzającego w błąd. Zakłady ubezpieczeń oferujące produkty o charakterze emerytalnym w formie umowy ubezpieczenia na życie (IKE, IKZE, PPE, PPK) mają obowiązek, zgodnie z przepisami ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej, przekazywać oszczędzającym (ubezpieczonym) informacje o umowie, w tym informacje o stanie rachunku, nie rzadziej niż raz w roku. W związku z tym, przy pozostawieniu obecnych obowiązków informacyjnych wynikających z ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej, dane które mają być zawarte w CIE będą powtarzały się z danymi otrzymywanymi przez klienta bezpośrednio od instytucji finansowej.

Czy Centralna informacja Emerytalna pozwoli na wyliczenie przyszłej emerytury ze wszystkich posiadanych przez klienta źródeł?

Wydaje się, że proponowany sposób wyliczenia wartości przyszłej emerytury, na podstawie przekazanych do CIE danych, będzie bardzo utrudniony, o ile w ogóle możliwy. Większość produktów emerytalnych, które będą prezentowane w ramach CIE, ma charakter dobrowolny. Zgodnie z zasadami funkcjonowania tych produktów, wypłata środków jest przewidziana po ukończeniu określnego wieku i spełnieniu innych dodatkowych przesłanek. Wiek ten jest zbliżony do wieku emerytalnego jednak nie dla wszystkich ubezpieczonych będzie tożsamy z wiekiem emerytalnym.  Poza tym w ramach tych produktów możliwe są częściowe lub całkowite zwroty czy wypłaty przed osiągnięciem określonego wieku.

Centralna Informacja Emerytalna powinna być jedynie punktem informacyjnym, a nie punktem kontaktowym dla klientów

Problemem dla zakładów ubezpieczeń będzie z pewnością proponowana funkcjonalność składania dyspozycji przez klientów za pośrednictwem CIE. Z uwagi na różnorodność produktów oszczędzania z przeznaczeniem na przyszłą emeryturę oraz wielość instytucji finansowych oferujących te produkty klienci powinni mieć możliwość decydowania, czy i do których instytucji finansowych składać będą takie dyspozycje jak zmiana danych korespondencyjnych czy zmiana osób uposażonych. Składanie tych dyspozycji poprzez CIE spowoduje całkowite osłabienie relacji pomiędzy instytucją finansową a klientem, która jest szczególnie ważna przy produktach o charakterze długoterminowym, jakim są produkty emerytalne. Należy również zwrócić uwagę na wynikające z przepisów terminy realizacji pewnych dyspozycji klienta, których dotrzymanie przez instytucję finansową może być utrudnione w przypadku złożenia dyspozycji za pośrednictwem CIE. W związku z tym, wydaje się, że Centralna Informacja Emerytalna powinna być wyłącznie punktem informacyjnym dla klienta.