Prace działającego w ramach Polskiej Izby Ubezpieczeń Zespołu bancassurance i sprzedaży affinity koncentrowały się w 2020 r. nie tylko na działaniach związanych ze skutkami pandemii COVID-19, ale obejmowały również inne istotne kwestie, m.in. dotyczące dystrybucji ubezpieczeń. Nie bez znaczenia była również spadająca składka w kanale bankowym, która nie oznacza jednak, że ten segment rynku ubezpieczeniowego traci na znaczeniu.

Agnieszka Gocałek

Piotr Wrzesiński

Spadająca składka z ubezpieczeń sprzedawanych w kanale bankowym

Z przygotowywanych przez Izbę, przy wsparciu Zespołu, kwartalnych raportów dotyczących rynku bancassurance wynika, że po III kw. 2020 r.  poprzez kanał bankowy zostały sprzedane ubezpieczenie o wartości ok. 4,1 mld złotych, z czego 2,8 mld złotych stanowiły ubezpieczenia na życie. Warto zaznaczyć, że na koniec III kw. wartość składki z życiowych produktów ochronnych i inwestycyjnych po raz pierwszy jest na podobnym poziomie i wynosi po około 1,4 mld złotych.

Można sądzić, że powyższe wyniki nie są optymistyczne dla rynku bancassurance. Przy szczegółowej analizie widać jednak, że główne spadki obserwowane są w obszarze produktów inwestycyjnych. Jest to trend utrzymujący się od kilku lat. Na przełomie 2017 i 2018 r. spadki była największe, gdy portfel produktów inwestycyjnych spadł o połowę. Na koniec 2019 roku wartość pozyskanej składki osiągnęła 2,6 mld złotych. Analizując trudny rok 2020 należy spodziewać się kolejnego spadku przypisu składki na poziomie ok. 0,7 mld złotych.

W przypadku produktów ochronnych, stabilnie od kilku lat, wartość pozyskanej składki w produktach życiowych i majątkowych rocznie osiąga wartość, w obu przypadkach, ok. 2 mld złotych.

W skutek pandemii i związanego z nią lockdownu, który w naturalny sposób zahamował oferowanie nowych produktów. Klienci banków ograniczyli chęć zaciągania zobowiązań, skupiając się na podstawowych usługach bankowych.

Jakie długofalowe skutki będzie miała pandemia na rynek bacassurance? Na sprzedaż w IV kwartale 2020 r. z pewnością będzie miała wpływ jesienna fala pandemii i związany z nią kolejny lockdown, który trwa do dzisiaj. Kluczowy dla całej gospodarki nie będzie jednak sam okres pandemii, a spowolnienie gospodarcze, jakie po nim nastąpi. Od tego jak długo będzie trwało i jak bardzo będzie głębokie, zależy kondycja bancassurance. Banki oczywiście są istotnym partnerem dla ubezpieczycieli, natomiast trzeba spodziewać się zmian choćby w zakresie akcji kredytowej. Głęboki kryzys w naturalny sposób wyhamowałby liczbę udzielanych kredytów, a to przekłada się wprost na liczbę ubezpieczeń sprzedawanych w kanale bancassurance. Z drugiej strony, ze względu na znaczne obniżki stóp procentowych w ostatnim czasie i związany z tym spadek przychodów odsetkowych banków, mogą one szukać źródła przychodów w innych obszarach, a to może pozytywnie przełożyć się na sprzedaż ubezpieczeń w kanale bankowym.

Inaczej wygląda sytuacja w kanale affinity. Niestety PIU nie zbiera danych rynkowych o dystrybucji ubezpieczeń w tym kanale, ale spowodowany pandemią ogromny wzrost sprzedaży poprzez e-commerce z pewnością ma pozytywny wpływ również na ubezpieczenia oferowane w tej formie. Pandemia skłoniła również klientów do korzystania z innych zdalnych form korzystania m.in. z różnorodnych usług, np. poprzez aplikacje, które także są istotnym elementem dystrybucji w kanale affinity.

Dobre praktyki związane z pandemią COVID-19

Sytuacja związana z rozwojem pandemii COVID-19 miała negatywne skutki dla sytuacji finansowej klientów zakładów ubezpieczeń posiadających umowy ubezpieczenia.

W szczególności sytuacja dotyczyła klientów posiadających kredyty i związane z nimi umowy ubezpieczenia, a którzy mogą mieć trudności w spłacie zobowiązań zarówno wobec banków, jak i zakładów ubezpieczeń ze względu na sytuację wywołaną epidemią COVID-19. Dla tych klientów banki przygotowały odpowiednie działania pomocowe, polegające w szczególności na odroczeniu (zawieszeniu) spłaty rat kapitałowo-odsetkowych lub rat kapitałowych przez okres do 3 miesięcy i automatyczne wydłużenie o ten sam okres łącznego okresu spłaty kredytu pod warunkiem przedłużenia okresu obowiązywania zabezpieczenia spłaty kredytu. Ułatwienie zaproponowane przez banki dotyczyły kredytów mieszkaniowych i konsumpcyjnych dla klientów indywidualnych oraz kredytów dla przedsiębiorców i polegały odroczeniu lub zawieszeniu spłaty kredytu w związku z ich sytuacją finansową spowodowaną pandemią COVID-19.

W nawiązaniu do powyższych działań, Zespół Bancassurance i Sprzedaży Affinity opracował propozycje działań pomocowych skierowanych do klientów posiadających umowy ubezpieczenia związane z kredytami, w których bank na wniosek klienta odroczył lub zawiesił płatność rat, w postaci rekomendacji PIU.

Polską Izbę Ubezpieczeń rekomendowała zakładom ubezpieczeń odroczenie (zawieszenie) płatności składki za ubezpieczenie zawarte w związku z umową kredytu za pośrednictwem banku w przypadku problemów finansowych klienta, spowodowanych aktualną sytuacją epidemiczną związaną z pandemią COVID-19, przy zachowaniu ochrony ubezpieczeniowej w okresie odroczenia (zawieszenia).

Rekomendacja nie była wiążąca dla poszczególnych zakładów ubezpieczeń. Decyzje dotyczące zakresu i szczegółów podejmowanych działań zakłady ubezpieczeń podejmowały indywidualnie, w porozumieniu z partnerami bankowymi.

Rekomendacje dotyczące współtwórcy produktu

Zespół Bancassurance i Sprzedaży Affinity w 2020 r. przygotował również projekt dobrych praktyk w zakresie obowiązków twórcy i współtwórcy produktu. Celem dobrych praktyk jest wprowadzenie spójnego postępowania sektora w przedmiocie ustalenia dobrych praktyk dla procesów wewnętrznych związanych z funkcją i strategią projektowania oraz wprowadzania na rynek nowych produktów ubezpieczeniowych, monitorowania ich oraz dokonywania ich przeglądu na przestrzeni cyklu życia przez pryzmat roli poszczególnych uczestników rynku, tj. zakładu ubezpieczeń oraz dystrybutora, w tym w szczególności uznania dystrybutora ubezpieczeń za współtwórcę produktu ubezpieczeniowego. Mają one również na celu wsparcie w przeprowadzeniu analizy możliwości uznania dystrybutora ubezpieczeń za twórcę produktu ubezpieczeniowego w świetle przepisów dotyczących dystrybucji ubezpieczeń i zarządzania produktem ubezpieczeniowym.

Polska Izba Ubezpieczeń, po konsultacji projektu ze Związkiem Banków Polskich i Urzędem Komisji Nadzoru Finansowego, planuję przyjęcie powyższych dobrych praktyk w I kw. 2021 r.

Standardy dotyczące szkoleń zawodowych

Zespół zainicjował prace nad stworzeniem standardów w zakresie obowiązkowych szkoleń zawodowych agentów ubezpieczeniowych i osób wykonujących czynności agencyjne u agentów ubezpieczeniowych, które później kontynuowane były przez grupę ekspertów powołaną wspólnie przez Zespół Bancassurance i Sprzedaży Affinity oraz Podkomisję ds. Dystrybucji Majątkowej PIU. Celem standardów jest wypracowanie wspólnego podejścia zakładów ubezpieczeń w odniesieniu do ustawowego obowiązku szkoleń zawodowych agentów ubezpieczeniowych i osób wykonujących czynności agencyjne u agentów ubezpieczeniowych wynikającego z ustawy o dystrybucji ubezpieczeń. Po konsultacjach z UKNF, PIU w listopadzie 2020 r. przyjęła wzory dokumentów poświadczających odbycie przez osoby wykonujące czynności agencyjne szkolenia zawodowego. Wzory nie są wiążące dla zakładów ubezpieczeń, ale mają charakter nieobowiązkowych wytycznych, których celem jest ułatwienie zakładom ubezpieczeń i agentom ubezpieczeniowym weryfikowanie spełnienia przez osoby wykonujące czynności agencyjne ustawowego obowiązku szkolenia zawodowego.

Odwołany Kongres Bancassurance

W 2020 r. ze względu na ograniczenia związane z pandemią COVID-19 nie udało się zorganizować, przygotowywanego corocznie wspólnie przez Polską Izbę Ubezpieczeń i Związek Banków Polskich, Kongresu Bancassurance. Kongres corocznie gromadził ponad 100 osób i stanowi ważne wydarzenie dla osób zajmujących się ubezpieczeniami w bankach, jak również dla pracowników zakładów ubezpieczeń zarządzających sprzedażą polis w kanale bankowym. Jest miejscem wymiany doświadczeń o rynku bancassurance, jak również umożliwia bezpośrednie spotkanie z przedstawicielami organu nadzoru i innych instytucji regulujących ten rynek, którzy corocznie uczestniczyli w Kongresie. W 2021 r. z pewnością postaramy się zorganizować kolejną edycję Kongresu, która w zależności od sytuacji epidemiologicznej odbędzie się w tradycyjnej, stacjonarnej formule lub zdalnie.

Plany na 2021 r.

Obecny rok również zapowiada się pracowicie dla Zespołu Bancassurance i Sprzedaży Affinity. Pod koniec 2020 r. podjęliśmy współpracę ze Związkiem Banków Polskich nad wypracowaniem wspólnej rekomendacji dotyczącej podejścia do wymogów w zakresie analizy potrzeb klienta przy sprzedaży ubezpieczeń przez banki. Prace nad rekomendacją planujemy zakończyć w I połowie 2021 r. Z pewnością ważnym tematem jest również aspekt umów ubezpieczenia przy propozycji rozwiązania problemu kredytów denominowanych i indeksowanych w walutach obcych. Prace nad tym zagadnieniem Zespół rozpoczął w styczniu 2021 r.

Należy również pamiętać o prowadzonym obecnie przez EIOPA przeglądzie tematycznym dotyczącym ubezpieczeń na życie do kredytów hipotecznych i innych ubezpieczeń do kredytów sprzedawanych przez banki. Prace nad przeglądem rozpoczęły się w lutym 2020 r. i zostały później wstrzymane ze względu na działania EIOPA związane z pandemią COVID-19. EIOPA planuje jednak wrócić do tego tematu w I połowie 2021 r. Przegląd ten będzie również w obszarze zainteresowania prac Zespołu w bieżącym roku.

Zespół nadal będzie aktywnie współtworzył kwartalne raporty o rynku bancassurance. Najbliższy raport podsumowujący wyniki za cały 2020 r. opublikowany zostanie w kwietniu br. Przedmiotem prac Zespołu będzie również przygotowanie, wspomnianego powyżej, kolejnego Kongresu Bancassurance.