Unijni legislatorzy nie dają taryfy ulgowej dla rynku ubezpieczeniowego. Unia chce zamknąć najważniejsze projekty przed nadchodzącymi przyszłorocznymi wyborami. Na pewno uda się to z rewizją pakietu Wypłacalność II, która trwa już od 4 lat, oraz pracami nad pierwszą unijną regulacją dotyczącą sztucznej inteligencji – AI Act. Najpewniej zamknięte zostaną też projekty zupełnie nowych regulacji – Strategii dotyczącej produktów inwestycyjnych dla klientów detalicznych czy ram wprowadzających otwarte finanse. Na czym będziemy się koncentrować w pracach legislacyjnych w 2023 r. biura PIU w Brukseli?

Prace legislacyjne w 2023 r. – Długo oczekiwana rewizja pakietu Wypłacalność II

W tym roku zakończą się prace dotyczące rewizji systemu Wypłacalność II. Oprócz nowelizacji dyrektywy obejmują one projekt dyrektywy dotyczącej upadłości i uporządkowanej likwidacji (IRRD). Czekamy na stanowisko Parlamentu, po którym rozpoczną się trójstronne negocjacje pomiędzy Parlamentem, Radą i Komisją. Nowe przepisy zostaną przyjęte najwcześniej w połowie roku. W Solvency II zmieni się sposób liczenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych, zwłaszcza w obszarze marginesu ryzyka i krzywej (ang. Risk Margin – RM) i korekty dopasowującej (ang. Matching Adjustment – MA). Ma to umożliwić lepsze zastosowanie zasady proporcjonalności do zakładów generujących mniejsze ryzyko oraz usprawnić współpracę nadzorców z poszczególnych krajów członkowskich. Z kolei Dyrektywa IRRD będzie zobowiązywała część zakładów ubezpieczeń do przygotowywania prewencyjnych planów naprawy. Na tym etapie nadal trwają dyskusje co do tego, które zakłady będą musiały to robić.

Prace legislacyjne w 2023 r. – Konsument w centrum uwagi

Bardzo istotnym obszarem dla unijnych legislatorów jest ochrona klientów. Zapowiadają więc działania, które miałyby ograniczyć konflikt interesów na linii klient-pośrednik ubezpieczeniowy oraz przeciwdziałania wykluczeniu wrażliwych grup z możliwości korzystania z usług finansowych.

Chyba najbardziej wyczekiwanym projektem Komisji jest Strategia dotycząca produktów inwestycyjnych dla klientów detalicznych (Retail Investment Strategy – RIS). Komisja w pierwszej połowie 2023 r. przedstawi wniosek w sprawie nowelizacji przepisów MifiD II, IDD oraz Rozporządzenia ws. PRIIPs. Jej zdaniem, Strategia ma pomóc inwestorom detalicznym w korzystaniu z rynków kapitałowych. Ma doprowadzić do spójności przepisów w poszczególnych krajach UE. Nowelizacja obejmie obszary transparentności kosztów, wartości dla klienta (Value for Money – VfM) czy zachęty dla dystrybutorów. Przepisy będą wymagały od polskich zakładów wdrożenia nowych zasad dotyczących wynagradzania pośredników ubezpieczeniowych. Dokładne rozwiązania nie są jeszcze znane. Wypowiedzi Komisarz Mairead McGuinness wskazują, że chciałaby ona zapewnić klientom dostęp do niezależnej porady przy nabywaniu produktów inwestycyjnych. Przed nami więc ważne zadanie, aby przekonać Komisję, że obecne regulacje i przeciwdziałania konfliktom interesów są wystarczające, by właściwie i bezstronnie informować klienta o produkcie najbardziej pasującym do jego potrzeb. Nadal będziemy aktywnie współpracować z Insurance Europe oraz izbami z poszczególnych krajów wypracowaniu wspólnego kompromisowego stanowiska rynku.

Prawo do zapomnienia

Na finiszu są negocjacje dyrektywy ws. umów o kredyt konsumencki (Consumer Credit Directive -CCD). Będzie to pierwsza regulacja realizująca założenia Europejskiego Planu Walki z Rakiem  oraz prawa do zapomnienia (Right To Be Forgotten – RTBF). Ubezpieczyciele sprzedając produkty ubezpieczeniowe do kredytów konsumenckich, nie będą mogli analizować informacji o chorobach nowotworowych, jeżeli od końca leczenia upłynęło co najmniej 15 lat. Dyrektywa wprowadza minimalną harmonizację. To oznacza, że państwa członkowskie będą mogły przyjąć bardziej rygorystyczne wymogi. Dyrektywę uzupełni także tzw. kodeks postępowania. Dokument wypracowany przez Komisję Europejską wspólnie z przedstawicielami rynku zawierający listę dobrych praktyk w stosowaniu prawa do zapomnienia. I to zadanie również przed nami.

Kolejne regulacje na drodze zielonej transformacji

Ważna będzie „zielona” sprawozdawczość. Unijni legislatorzy uzgodnili także wymogi dotyczące sprawozdawczości niefinansowej. Dyrektywa CSRD będzie implementowana do polskiego porządku prawnego ustawą. Pierwsze raporty na jej podstawie  w 2025 r. opublikują podmioty, które do tej pory objęte były dyrektywą NFRD. To są takie, których liczba pracowników przekracza 500 osób. Rok później pierwsze raporty przedstawią pozostałe duże jednostki. Małe i średnie spółki giełdowe złożą po raz pierwszy raporty za rok obrotowy 2026. CSRD przewiduje zwolnienia z raportowania na poziomie indywidualnym i/lub skonsolidowanym dla spółek zależnych, jeśli mają spółkę dominującą wyższego szczebla, która obejmie ich swoją sprawozdawczością. Zwolnienie to nie będzie dostępne dla dużych spółek giełdowych. Również tutaj prowadzone są prace dotyczące aktów wykonawczych. Konsultowanych jest 12 tzw. ESRSów (European Sustainability Reporting Standards) przygotowywanych przez EFRAG (European Financial Reporting Advisory Group).

Prace legislacyjne w 2023 r. – Więcej staranności w ESG

Unijny legislator chce także zwiększyć staranność w realizowaniu wymgów ESG. Trwają prace dotyczące dyrektywy w sprawie należytej staranności przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju (Corporate Sustainability Due Diligence Directive, Dyrektywa CSDD). Dyrektywa wprowadzi dodatkowe obowiązki dotyczące poszanowania praw człowieka i kwestii środowiskowych dla przedsiębiorstw, które zatrudniają średnio ponad 500 pracowników. A ich przychody netto ze sprzedaży w skali światowej przekraczały 150 mln EUR. Co ważne, przepisy mają się odnosić do działalności własnej zakładów, działalności jednostek zależnych oraz do tzw. „łańcucha działalności”. Pojęcie łańcucha działalności budzi jednak wiele kontrowersji. Ponieważ stanowi pionierski pomysł połączenia „łańcucha wartości” z „łańcuchem dostaw”. Przed nami więc wypracowanie naszego podejścia.

Digitalizacja i świat cyfrowy

Ryzyko cyfrowe zaczyna pełnić coraz większą rolę dla działalności ubezpieczeniowej. Unijni prawodawcy również dostrzegają ten trend i przygotowali dla nas zestaw nowych regulacji w tym obszarze.

DORA – to dopiero początek

Zacznijmy od DORA. Będzie obowiązywać od 17 stycznia 2025 r. W międzyczasie Europejskie Organy Nadzoru: EIOPA, ESMA i EBA będą pracowały nad przepisami wykonawczymi pozwalającymi na jej praktyczne wdrożenie – tzw. RTS (ang. Regulatory Technical Standards). Wkomponowanie przepisów w już obowiązujące regulacje to z całą pewnością wyzwanie nie tylko dla unijnych, ale też dla krajowych regulatorów, zwłaszcza że DORA oznacza nową organizację wielu obszarów. Polskie zakłady ubezpieczeń oraz pośrednicy ubezpieczeniowi będą musieli przygotować odporne systemy i narzędzi ICT w celu zminimalizowania skutków ryzyka związanego z ICT. Będą także odpowiedzialne za wdrożenie strategii odporności cyfrowej określającej m.in. cele w zakresie bezpieczeństwa, opis sposobu wspierania strategii i celów biznesowych przez ramy zarządzania ryzykiem oraz całościową strategię korzystania z usług wielu dostawców. Dora ustanowi obowiązek przeprowadzania testów operacyjnej odporności cyfrowej w zależności od rozmiaru, profilu działalności i profilu ryzyka podmiotów finansowych oraz, co najmniej raz w roku, testów aplikacji i systemów informatycznych.

AI Act – sporo kontrowersji przed nami

Unia chce też uregulować korzystanie ze sztucznej inteligencji w obszarze działalności ubezpieczeniowej. Prace nad AI Act również zakończą się w tym roku. Podobnie jak w przypadku pakietu Wypłacalność II – swojej wersji nie przedstawił jeszcze tylko Parlament. Niemało kontrowersji tu jeszcze przed nami. Nowe wymogi regulacyjne mają szansę rozwinąć potencjał polskiego rynku ubezpieczeniowego. Podobnie jak miało to miejsce w przypadku usług płatności internetowych. W ostatnim czasie jednak coraz częściej słychać głosy, które chciałyby ten potencjał ograniczyć, klasyfikując działalność ubezpieczeniową jako generującą wysokie ryzyko przy korzystaniu ze sztucznej inteligencji w ocenie ryzyka i taryfikacji składki. Dodatkowe wymogi regulacyjne – jeżeli wejdą w życie – będą od zakładów wymagały szczegółowej analizy, czy stosowane przez nie rozwiązania taryfikacyjne należy klasyfikować jako sztuczną inteligencję. I czy korzystanie z nich będzie wymagało spełnienia dodatkowych kosztownych wymogów. Koszty zgodności systemów z wymogami w połączeniu z wysokimi karami mogą skutecznie zniechęcić rynek ubezpieczeniowy do innowacji.

Otwarte finanse

Komisja przedstawi prawdopodobnie w tym roku propozycje nowych przepisów dotyczące otwartych finansów. Inicjatywy zapewniającej wymianę danych między podmiotami sektora finansowego na wzór otwartej bankowości. Ma to być następny krok po otwartej bankowości w zbieraniu danych finansowych użytkowników dotyczących transakcji bankowych, wydatków z portfeli cyfrowych, polis ubezpieczeniowych i emerytalnych, inwestycji, transferów pieniężnych.

Prace legislacyjne w 2023 r. – To jeszcze nie wszystko

W 2023 roku zostanie także najprawdopodobniej przyjęta nowelizacja przepisów dotyczących prania pieniędzy i finansowania terroryzmu (obejmująca aż 4 akty prawne). Celem reformy jest dalsza harmonizacja obowiązków związanych z AML, w tym utworzenie unijnego organu nadzoru w tym obszarze – AMLA (Anti-money Laundering Authority). Do tych aktów prawnych doliczyć trzeba coraz większe zaangażowanie EIOPA, co wymaga od nas również zaangażowania legislacyjnego. Jedno jest pewne – Unia nie pozwoli nam na nudę.