W 2020 roku 1,5% energii elektrycznej wyprodukowanej w Polsce pochodziło ze źródeł fotowoltaicznych. W 2021 roku będzie to już 3,5%, a w 2025 roku energia słoneczna zapewni ok. 10% energii elektrycznej. Jak funkcjonują ubezpieczenia instalacji fotowoltaicznych? Jak zakłady ubezpieczeń podchodzą do oceny ryzyka, na jakie pytania muszą odpowiedzieć klienci? Jak oceniane jest ryzyko w przypadku farm fotowoltaicznych, a jak w przypadku niewielkich instalacji na dachach? Oto nasz krótki raport dotyczący tego segmentu rynku.

Fotowoltaika staje się trwałym elementem krajowego systemu energetycznego. Krótka analiza, jak wygląda rynek instalacji fotowoltaicznych w Polsce, pozwala zrozumieć, dlaczego to istotny oraz złożony temat dla ubezpieczeń i dlaczego ubezpieczenia instalacji fotowoltaicznych są tak różnorodne.

Rynek instalacji fotowoltaicznych w Polsce

Pod koniec 2020 r. liczba instalacji fotowoltaicznych według danych Urzędu Regulacji Energetyki wynosiła około 460 tys. Ich szacowana moc w przybliżeniu osiągnęła 3 GW. Instalacje fotowoltaiczne stanowią 99,89% wszystkich mikroinstalacji OZE (odnawialne źródła energii).

Według Instytutu Energetyki Odnawialnej pełna statystyka mocy zainstalowanej w źródłach fotowoltaicznych uwzględnia:

• Mikroinstalacje – instalacje o łącznej mocy zainstalowanej nieprzekraczającej 50kW, ich łączna moc wyniosła 3022 MW na koniec 2020 r., a według stanu na I kw. 2021 wynosi 3500 MW;
• Małe instalacje – instalacje o mocy z zakresu 50 kW – 500 kW. Ich moc zainstalowana w Polsce na koniec 2020 r. osiągnęła wartość 65 MW, a obecnie przekroczyła 71 MW ;
• Instalacje fotowoltaiczne o mocy powyżej 500 kW, które powstały w ramach systemu świadectw pochodzenia lub poza aukcyjnym systemem wsparcia. Ich łączna moc zainstalowana została oszacowana na 75 MW;
• Instalacje fotowoltaiczne wybudowane w ramach aukcji OZE. Ich łączna moc zainstalowana na koniec 2020 r. to 750 MW, a obecnie ich moc może wynosić 820 MW, najczęściej są to farmy fotowoltaiczne i elektrownie słoneczne o mocach ok. 1 MW.

Różnica między instalacją solarną a fotowoltaiczną

W odniesieniu do mikroinstalacji fotowoltaicznych w języku potocznym często używa się nazwy „instalacja solarna”, co jest błędem. Warto więc zwrócić na to uwagę. Choć obie instalacje wykorzystują energię słoneczną, to różnica między nimi jest podstawowa.
Panele fotowoltaiczne przekształcają promienie słoneczne w energię elektryczną. Natomiast funkcja kolektorów słonecznych zawiera się wyłącznie w produkcji ciepła (ogrzewanie budynków, wody).

Ubezpieczenia instalacji fotowoltaicznych – przedmiot ubezpieczenia – nie ma jednolitych rozwiązań produktowych

Do wytwarzania energii elektrycznej z energii słonecznej wykorzystuje się wiele rodzajów instalacji fotowoltaicznych, jak wynika z powyższego przeglądu. Są to mikroinstalacje zasilające w energię urządzenia elektroniczne znajdujące się w bezpośrednim sąsiedztwie, np. czujki, radary itp., instalacje montowane na dachach budynków mieszkalnych, gospodarczych lub gruncie przez osoby fizyczne, ale też małe i średnie przedsiębiorstwa. Wreszcie są to wielkopowierzchniowe farmy. Z energii słonecznej coraz częściej korzystają również gospodarstwa rolne.

To powoduje, że nie ma jednolitych rozwiązań produktowych. Instalację fotowoltaiczną można ubezpieczyć łącznie z budynkiem, na którym jest zainstalowana, jako element wyposażenia, albo jako odrębny przedmiot ubezpieczenia. Zależy to od postanowień umowy.

Ubezpieczenia instalacji fotowoltaicznych – farmy fotowoltaiczne

Farmy fotowoltaiczne ubezpiecza się na podstawie warunków ubezpieczenia określonych dla tego rodzaju działalności gospodarczej lub na warunkach ubezpieczenia mienia. W przypadku farm, przedmiotem ubezpieczenia są nie tylko panele, ale również transformatory, linie przesyłowe, zabezpieczenia przeciwpożarowe i przeciwprzepięciowe, konstrukcje, na których panele są umocowane, inwertery i wszystkie inne elementy wchodzące w skład instalacji, ujęte w sumie ubezpieczenia.

Zakres ubezpieczenia – jakie ryzyka warto brać pod uwagę

W przypadku ubezpieczenia instalacji fotowoltaicznej łącznie z budynkiem lub wyposażeniem technicznym, zakres ubezpieczenia obejmuje te same ryzyka, co pozostałe ubezpieczane mienie. Z punktu widzenia częstotliwości szkód najistotniejszymi ryzykami są pożar, przepięcie spowodowane zarówno wyładowaniami atmosferycznymi jak i awarią sieci elektrycznej lub inwertera oraz silny wiatr. Istotne są też często występujące kradzieże i dewastacje. Wbrew obiegowym opiniom, grad nie jest najważniejszym zagrożeniem. Instalacje fotowoltaiczne są tak zaprojektowane, że wytrzymują uderzenia bryłek lodu określonej średnicy, chyba że gradziny osiągają ekstremalne rozmiary. Zdarzenia takie występują jednak bardzo rzadko i mają charakter lokalny.

Istotne ryzyka dla farm fotowoltaicznych

W przypadku farm fotowoltaicznych zakres ochrony może obejmować również ryzyko awarii, w tym uszkodzeń spowodowanych przez zwierzęta.

Operatorzy farm fotowoltaicznych ubezpieczają również utracone korzyści lub dodatkowe koszty w razie przerwy w produkcji energii elektrycznej spowodowanej uszkodzeniem lub utratą urządzeń wchodzących w skład instalacji fotowoltaicznej.

Ubezpieczenia instalacji fotowoltaicznych – sposób określania sumy ubezpieczenia

Sposób ustalenia sumy ubezpieczenia zależy od tego, czy instalacja ubezpieczana jest jako oddzielny przedmiot ubezpieczenia, czy też łącznie z budynkiem lub innym urządzeniem technicznym.
W pierwszym przypadku na polisie będzie określona odrębna suma ubezpieczenia, w drugim wartość instalacji będzie uwzględniona w łącznej sumie dla budynku lub wyposażenia technicznego. Istnieją polisy, w których na dane ryzyko ustalony jest oddzielny podlimit odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń.

Limity dla utraconego zysku farm fotowoltaicznych

Sposób ustalenia limitów dla utraconego zysku zależy od maksymalnego okresu zaprzestania produkcji energii, określonego w umowie ubezpieczenia oraz średnich wartości energii, dostarczanych przez daną farmę. Zaznaczyć należy przy tym, że farmy fotowoltaiczne ubezpieczane są bardzo często na warunkach szczególnych. Suma ubezpieczenia może być ustalana wówczas w ramach indywidualnych negocjacji.

Ocena ryzyka ubezpieczeniowego – instalacje na dachach

W przypadku instalacji montowanych na dachach zakłady ubezpieczeń biorą pod uwagę odległość od pokrycia dachu. To jest istotne z uwagi na ryzyko pożarowe. Ocenia się też sposób zakotwienia, pod kątem ryzyka huraganu. Ważna jest nośność dachu – z uwagi na możliwość powstania szkód wynikających z nadmiernego obciążenia np. pękania ścian, naruszenia konstrukcji dachu lub zawalenia się dachu lub całego budynku.

Ocena ryzyka dla farm fotowoltaicznych

W przypadku dużych farm fotowoltaicznych zakłady ubezpieczeń oceniając ryzyko, biorą pod uwagę znacznie więcej czynników. Są to m. in.: lokalizacja, data oddania farmy do użytku, czyli liczba lat eksploatacji, moc i powierzchnia farmy. Bierze się pod uwagę też producenta kluczowych elementów. Istotne z punktu widzenia ryzyka jest to, czy na farmie były montowane urządzenia fabrycznie nowe, czy używane wcześniej w innej lokalizacji. Badane jest również miejsce posadowienia instalacji – dach, fasada lub grunt, oraz sposób montowania paneli, czy bezpośrednio na podłożu, czy też zastosowanie mają tzw. trackery.

Ocena ryzyka farm fotowoltaicznych uwzględnia również sposób ich konserwacji. Ma to duży wpływ na bezpieczeństwo użytkowania farm. Zakłady ubezpieczeń weryfikują więc umowy serwisowe mające zapewnić utrzymanie farm w odpowiednim stanie technicznym. Sprawdzają, jaka jest częstotliwość prac serwisowych w określonym umową czasie, jaki jest zakres czynności serwisowych.

W przypadku farm, istotne dla bezpieczeństwa ich funkcjonowania jest zabezpieczenie przed dostępem osób niepowołanych. Farma fotowoltaiczna w miarę możliwości powinna być zabezpieczona przed zwierzętami, w szczególności gryzoniami. Stąd znaczenie ma zabezpieczenie kabli oraz innych urządzeń.

Wielkopowierzchniowe instalacje ocenia się też ze względu na stosowane zabezpieczenia przeciwpożarowe i przeciwprzepięciowe. Bierze się też pod uwagę kwestię dostosowania paneli do dużego obciążenia mechanicznego, spowodowanego dużymi, ciągłymi opadami śniegu. Oczekuje się tu spełnienia normy IEC 61215.

Obowiązki ubezpieczonego podmiotu

Ubezpieczenie instalacji, niezależnie od jej wielkości, wiąże się z określonymi obowiązkami dla ubezpieczających się podmiotów. Obowiązki te wynikają między innymi z paragrafów 815 i 816 Kodeksu cywilnego.

Jeżeli przed zawarciem umowy ubezpieczenia ubezpieczający zadeklarował spełnienie określonych wymogów dotyczących stanu technicznego instalacji fotowoltaicznej, sposobu jej instalacji i zabezpieczenia przed pożarem, przepięciami, zwierzętami oraz dostępem osób niepowołanych, a także sposobu jej konserwacji, to niespełnienie tych warunków, które przyczynią się do powstania szkody, może skutkować brakiem odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń. O ile ubezpieczyciel warunkował swoją odpowiedzialność spełnieniem tych wymogów. Ponadto, jeżeli zmienią się istotne okoliczności dla oceny ryzyka ubezpieczeniowego, na przykład rozwiązana zostanie umowa
z firmą konserwującą farmę fotowoltaiczną i zostanie zawarta nowa z podmiotem, który nie ma odpowiedniego doświadczenia, trzeba o tym poinformować zakład ubezpieczeń. Zmiana okoliczności istotnych dla poziomu ryzyka ubezpieczeniowego może wiązać się ze zmianą wysokości składki lub brakiem akceptacji takiego ryzyka przez zakład ubezpieczeń.

Ponadto jeżeli w trakcie trwania umowy ubezpieczenia instalacja zostanie rozbudowana lub zostaną zainstalowane nowe urządzenia, to podwyższeniu powinny ulec odpowiednio sumy ubezpieczenia.

Należy pamiętać, że suma ubezpieczenia stanowi górny limit odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń. Ponadto w umowach ubezpieczenia dla przedsiębiorstw zastosowanie mogą mieć postanowienia wprowadzające zasadę proporcji.

Dlatego doprowadzenie do sytuacji, kiedy w wyniku niezgłoszonych inwestycji suma ubezpieczenia jest rażąco zaniżona w stosunku do wartości mienia, może doprowadzić do tego, że wypłacone odszkodowanie nie będzie pokrywać w pełni poniesionych szkód przez ubezpieczony podmiot.